Selasa, 01 Desember 2015

Sholat dilakukan dengan berdiri
Jika tidak mampu boleh duduk
Jika tidak mampu boleh tidur
Jika tidak mampu boleh dengan hati
Jika tidak mampu juga bisa dishalatkan
Lalu dikuburkan
dan dido'akan
Innalilllahiwainnailaahiraaji'un

Selasa, 14 Oktober 2014

Wacanan



PUSPA KARMA
SATU
1.       Sun hamimit ya muji, hanyebut nama ning Allah, kang murah hing dunia hako, moga haja neng tulah, ring dunia hang akhirat, handaring Allah hing hagung, muah lawan Rasulullah.
Hamba mengankgat puji menyebut nama Allah yang maha murah di dunia, semoga jauh dari kutukannya dari dunia sampai akhirat, hamba mohon kepada Allah yang maha agung dan hamba mohon safaat kepada Rasulullah SAW
2.       Wonten carita winarna, carita nira sangaji hing negareng puspa karma. Hambek bala bahing budi, handeling bala wargi, hasih ingkang kawula dusun. Kawula pan mangkana hamujing sribupati. Sawediyane tanana kasling manah. Gawenia dana darma. Hing pekir kasihan miskin, muah kafir manjeng islam, hangeluru binghing wong mati.
Sebuah cerita, cerita ini mengisahkan tentang seorang raja yang memerintah sebuah kerajaan yang bernama kerajaan puspa karma dan memiliki bala tentara yang banyak. Dalam melaksanakan tugasnya sebagai seorang raja, dia terkenal sangat adil dan bijaksana, dia juga sangat saying kepada rakyatnya begitu pula rakyatnya sangat menyangi sang raja, beliau selalu dipuji-puji rakyatnya.
3.       Srinalendra kang kawarni, handerbi putra siji jalu. Bagus warna nira wayahe sekawa Nursin. Liwat asih sangnata marahing putra. Tanampen serwi hulan, muah sesangan sami, karnarke mangkana, menawi rke larani, yetesire narpati.
Sang raja memiliki sifat kasih sayang dan sangat memperhatikan pakir miskin. Orang-orang kafir yang masuk memeluk agama islam pun diperhatikan, begitu pula orang-orang yang meninggal dunia
4.       Hamiarsa warta hiku, yennana wong mande emas. Luih kabisa nira hiki, hamama mande kencana kang dadi hiwak. Pende kemasan punika, hing Betal Muqdas enggen Hing Betal Muqdas hiki, tankawarna hing marga. Sigrah sira pengalasan lumaris ing pancaniti.
Dikisahkan raja Puspa karma mempunyai seorang putra yang sangat tampan usianya baru empat tahun. Beliau sangat menyanyangi putranya, seluruh perhatian dan kasih sayangnya dicurahkan kepadannya, karena terlalu menyanyangi putranya raja tidak mengizinkan sembarang orang mendekatiny. Begitu pula dengan makanannya tidak sembarangan diberikan karena beliau khawatir hal itu dakan mendatangkan penyakit buat putra kesayangannya.
5.       Sangnata dawek sineba. Pepek punang tanda mantri, mangkubumi tanekari. Ngalasang nulia lungguh, humatur ing sangnata. Srinalendra ngabda haris, parankria pengalasan mulia prapta. Hanembah pun pengalasan. Humatur ing sribupati, hamba ing utur maring tuan. Kawarnanen sribupati, wonten reke hing riki kawula kemasan luhur. Bisa hakria hiwak, tumulia dadia hurip. Reka tuan hayune nyilih Ki Kemasan. Karma teraka tuan, handerbe putra sawiji. Lanang pekik warna nira, wayahe sekawan nursi. Reka tuan hakarda hiwak kencana hukulun. Minangka pemengan-mengan, dening sribupati.
Pada satu hari raja mendengar khabar, bahwa di negara baitul Mukdas tinggallah seorang kemasan (pande emas) yang bisa membuat ikan emas dari bahan emas murni yang dapat hidup seperti ikan biasa. Raja berkeinginan untuk membuatkan putrannya seekor ikan emas yang hidup untuk dijadikan mainan sebagai tanda kasih sayang kepada putranya, beliau memerintahkan sorang utusan untuk mengundang pande emas tersebut ke istana, kemudian berangkatlah utusan itu.
6.       Srinalendra halon denira hingandika. Yakni ngong handwe kemasan. Tuhu lamuna luih bangkit, mangkeson kon ngadongdang. Ih rari hinga denaa gelis. Undangne sira hiki Ki Kemasan dena asro, den serta hanggawaha prabote pepande hiki. Sigrah pengalasan gegancangan was prapta humah Ki Kemasan. Ki Ceraka dana wuring. Ih kemasan hingandika, den mira sribupati. Serta sira hambaktaiki. Sarwi sira hangambila, prabote piniku lansani.
Ketika Raja Baitul Mukdas sedang rapat bersama menteri-menteri dan mangkubumi semuannya, datanglah utusan Raja Puspa Karma, utusan itu langsung duduk dan menyembah kepada Raja Baitul Mukdas. Utusan itu meyampaikan perihal tugas yang diembannya, setelah mengetahui tujuan kedatangannya utusan tersebut. Lalu Raja Baitul Mukdas memerintahkan seorang pengawal menemui pande emas yang dimaksud
7.       Tanasare sampun prapta penangkita. Sangnata nulia nandika,” ih kemasan sira hiki, yen harahe handika Puspa Karma hiku”. Matur sira pun pengalasan. “enggih sandika neroati”. Kawula pamit srinalendra, pengalasan nulia pamitt. Hanembah mareng srinarnata. Nulia mangkat tanesari.
Tidak berapa lama, datanglah pande emas itu menghadap Raja baitulMukdas, junjungan di istana. Pande emas menceritakan maksud kedatangan utusan Raja Puspa Karma
8.       Tankawarna hanling margi. Pengalasan gelis rauh, nulia maring paseban. Sangnata duktinangkil. Kangelungguh hang Ki Kemasan. Nulia maringsangnata maturing sribupati. Kawula dinuta tuan kangundang kemasan biki, pun niki sampun prapti. Sangnata halone muwus, kemasan lungguh ngarsa. Manira hanakonin, yata marek kemasan lungguh hingarsa. Srinalendra hingandika “kemasan, tuhu hira hiki habisa hanggawe kwncana dadi hiwak tura hurip?”. Kemasan maturaris, “tuhu yen hamba bisa pukulan”.
9.       Hangling srinarnata, kemasan wuruhan nira hiki. Ingsundue anak siji turalanang. Hika denkria hakna, hiwak kencana dena becik. Minagka pemengan-mengan dining anak ingsun niki. “hanapira hakeh niki dinar tiga ngadasa srinelendra halondanira hingandika. “eh juru gedong denenggal hambilue kencana hadi”. Yata juru gedong mangkat, hamios kencana hadi. Wus karto maring narpati , kencana kang tigang puluh. Hangleng srinarnata, lah hiki krianen mangkin Ki Kemasan nulia kria perapian. Kawarne leminia hakria. Tigang dina nulia dadi. Pesoce mirah hangraras. Sisekna kencana hangrawit. Ruhu lamuna hurip luwir hiwak sajroning ranun.
10.   Katur datang sangnata. Hirang sangnata haningalin kaluihan kencana kang becike. Sangnata haris ngandika, “tuhu lamuna luih bangkit, saking pande kanglian. Sira sun merdeka sira mangkin turka pinesalin sino dinar tigang puluh”. Hamit punang kemasan, mijil saking pancaniti tan kocap kemasan hiyatan ngucap peni nala. Apan hiwak niki hurip. Hiyen sunsung anak ing wang. Menawi den pun patenin. Hangur nura san wehin. Besokien yes was agung mangkis sun sinem panama. Nulis sira sinempening peti yate lami-lami sira srinatnata.
11.   Sangnata hamiarsa warta yen nana kemasan luih. Tanana sesamania purnahe kemasan niki. Kawula sira sangaji hing Negara Betal Makmur. Yata srinarnata mangki hayuna nyili. Yata ngundang reke pun pengalasan. Pengalasan gelis prapta. Hamedek nembah sangaji. Sangnata nulia nandika, “eh panekawan sira hiki hangulatin bisa hakardi. Yen nana mande maas hiku dadi merak tura gesang Betal Makmur hanggen niki. Lahlunga sira ngundang denenggal”. Nembah pun pengalasan nulia mangkat tanesari. Tunkawarna sireng marge.saking gelis lampah niki prapta sireng Negara.
12.   Manjeng gita Betal Makmur, lumaris mareng paseban. Sangnata duktinangkil. Sarwe ngandika sangnata marangduta. Eh duta parankria, lan ndi Negara hira hiki. Ki utusan humature, sinnggih tuan sribupati. Hamba sakinh Puspa Karma hiki hangingdera sang prabu. Hang latin Ki Kemasan reka handika asrana nyili. Tuhu hana ingkang bisa hakrie merak”. Sangnata nulai nandika. Lah tuhu sund beni. Lah mangke sun hangile nane. Eh ceraka lunga haglis. Hundangna kemasan sireke. Serta den hanggawa hiku prabote pepande hika. Pengalasan pamit lumaris.
13.   Tansare prapta humah Ki Kemasan. Pengalasan nulia ngucap, “eh kemasan sira hiki hingandika, den sribupati serta sira hanggawehe”. Perabote pepande hiku. Ki Kemasan dena gancang hangambil prabot hiki. Den pinikul nulia sira lumaris sareng lampunang cekare. Tan sare nulia prapte ingkanh haneng pasiban. Nulia sira lungguh gelis. Hadulur lanceraka hiki. Sangnata hanampa asruh. “eh Kemasan sun rungwe, lah lunga sura hiki lunga mareng Negara Puspa Karma. Apan reka hingandika, arsa nyelang pande puniki. Mangke sira lumampah hanuju Puspa Karma hiki. Hayua ngantos enjang enjing. Among mangke sira lumeku. Sira denkon mande hiki. Hamemande kencana kang dadi merak. Matur sira Ki Kemasan. Sehandika sribupati. Nembah mareng srinalendra. Pengalasan nulia pamit mijil saking pansaniti sigrah lampah sira asrah.
14.   Tankawarna haning marga, saking gelis lampah niki. Sampun parapta mareng kita Puspa Karma. Lumaris mareng paseban. Munggah mareng pancaniti. Hanembah mareng sangnata. Puniki patikaji. Ingkang bisehakerdi merak kencana pukulun. Hangleng srinarnata “tuhu yen bisa sira hiki?”. Ki Kemasan nembah maturing sangnata “tuhu lamun hamba bisa hakria merak turahurip”. Sangnata halona ngucap. “hana pira dinar hiki, Ki Kemasan matur haris “singgih dinar pitung puluh. Sangnata ngandika. Lah hambilna kencana hadi’ eh juru gedong hamios kencane. Nulia juru gedong henggal. Mios kencane pitung dasi tanaswe nulia prapta. Dinar katur narpati. Tinampanan tumulih. Ki Kemasan sigrah hiku. Dan punang kemasan, hanempa dinar hiki.
15.   Tanasari sigrah hakria perapian. Kawarna lamiane hakria Ki Kemasan nulia hakerdi. Muah kencane punika pitung dinar nulia dadi’. Besoce mirah hadi, halar kencane luhur, buntut kencane nulia. Cucuk kencane hadi.nulia katur merak kencana datang  sangnata. Hamit mantuking humahira kemasan datan kawarni. Malik kocap sangnata. Hamicareng jeroneng ate. Luih becikang paksi. Yen sun sung anak ingsun. Apan lagi halit hika. Menawi den pun cokcokin. Hangur ingsun sinempenene jero tabla. Yata sinempen kang merak. Hing tabla tan kaaksi. Sareng lan hiwak punika. Sampun kinuncing kang peti. Yata lami lami raja putra kang kawuwus. Sira hamengan-mengan.
16.   Hanatar lan inya niki. Muah sakatahe pawongan katapinatar. Dadia merak hamicara, lan hiwak sejeroning peti. Lingira merak Tania. “eh hiwak sun takonin, duk sira kinardi. Paran linga sang prabu, sumewur punag hiwak?”. Lamun handika narpati sukria pemengan-mengan raja putra. Putra nira srinalendra. Mengke sun wus dadi tan wehing pepanggge lan putrane sribupati.
17.   Pun merak hana wuring, ingsun mangkane hiku. Kinarya ing sangnata denire sribupati. Kang minangke pemengan-mengan raja putra. Mangke sun pinarneng table. Denier sribupati apan hiwak malih ngucap yen ingsun dadie sire hiki. Kena ingsun hapepanggih. Lawan sang raja sunun. Katwoning sun mine. Hanore nane kedah mamik.
18.   Hanulia sire hangicik kancing table. Wos bungkar kancing table. Apan merak nulia mijil. Saking table punika. Hanjuk jugging pernah niki. Kepanggih raja siwi haning natar raja sunun. Pingku dening inye pun merak, maraninh gelis. Ngigel-igel aneng ayun raja putra. Pawongan inye niningal. Haneng ngalin merak kang punniki. Eh sire raja putra. Hiki merak krie narpati.
19.   Raja putra hagelis melajeng hanging simanuk. Wos prapta sireng merak. Nulia linggih hing gigir. Punang merak hangucap sajroning nala duh kalingan rahadian. Agung kersa mareng mamik. Hamengan, mareng wang mangke kahanut kang peti. Paran polaj ngong hiki. Sun plajeng raja sunun. Sigrah miber kang merak. Muluk mareng ngawiati pawongan ninye niningal.
20.   Tur haneng tawang qwon mega putih. Yata embank lan pawongan. Sedaye samia nangis. Embank istri aneng siti. Hana maturing sang prabu. Kaget srinatnata. Melajeng seria nangis. Lang istri kepanggih kelawan embank. Tania srinarnate maraning kania anak mamik. Pelayok deneng merak. Puninya matur aris singgih putraneng nerpati. Ahlinggih hing gigir ripun
21.   Dadia miber punang merak. Muluk maring ngawiati. Hawor lawan jaladara haneng tawang. Sangnata hembanting rage. Jalu istri samia nangis. Kelenger sangnata. Yata tinulungan hagelis. Hangling sribupati. Kang tangise samia gemuruh. Geger gemuruh senegar. Tanda mantra sangia nijil. Jalu istri samia nangis nulia ilemah. Embanta serira nire.
22.   Hana hamba lunga pribadi sangnata haris ngandike. Datengin kang pare mantra. Ruruhan menak mamik’ lan rke kang runtuh. Yata persamia lunga jalu istri tanak kari. Aneng gunung, aneng tegal ngarah harah. Kidang manjangan melayua. Macan, banteng samia hurinurin. Dening katah hinjalme. Tanana rke kepanggih. Mantuk srinarpati.
23.   Kelawan bale sang prabu. Wus manjeng kedatian. Brangta ngiring jalu istri. Tangasah nangis ture bukti nure ketang. Kelangkong kasling nanah.lurminang asih jalu istri. Malah belek tingal lire. Nengakna sribupati. Kangening putra niki.
24.   Rahardian kang kawuwus, pirang dina aneng tawang. Raja putra hangling haris. Eh merak tedun nane manire. Nulia tumurun kang merak. Hangambah maring soriki. Dadie ningalin udiane. Pinggir tegal gen niki. Kang darbi taman niki. Penganten kasian iku. Tanaha doe hanak. Tanana riwangi ing riki. Raja putra tumurun marahing lemah.
25.   Gelis sire raja siwim eh merak teduning yang nulia tumurun merak halon hangambah maring soriki. Nulia tiba hing arge.klintang luhur ukir ripun. Tanana sesame nike. Kang luhur gunung nire iki.warangin ngepak kingsela. Sela agung raptahikon raja putra kawarnihi. Hike gene hiku halungguh sasoring gurde
26.   Suruwu pisang yeng rawit, kang wungi kang kocape. Saking pirmaning yan maknon. Wangah tengah hungi hike kang darwis tumedah. Halinggih hingayun raja sunun. Wong darwis tatanie, ”saking endis sire iki. Lanape pakrie nire hike, lan pawastaning mangku”.
27.   Raja putra hingandike, “eh pundarwia sunsiakce, saking Puspa Karma ingsun putrane srinarnata. Margani ingsun prapta maring iki pinalayok dening merak. Ketuju pundarwis mengkene tetemu laning sun ike. Apan ingsun jaluk kesuke. Marahing sire punika. Sun jaluk kesakten nike pundarwis mangke linea haris sakersa nihanak.
28.   Mareng iri ingsun mangku. Yen mangkane kersa nike. Hiki panyundung hing wang. Hingiang lilidi aran nire iku. Sanunggal teguhne. Agung sawabih kang lilidi. Saking tumuwuh hike. Wudi aseh sire mangke.. yen nana musuh hakapah tankawase lawan nane. Wedi ing sire hiku puma hangling yang wukas. Sawur sasire pinajarte iki. Kakitue nulia hilang.
29.   Tan kawarna wungi mangku. Hana mangke kawarnahe. Raja putra kawarna mulat lor wetan lan kulon. Dadia haningalin taman pinggir tegal pernah niki. Bersinang ketinggalan ningalin raja sunun mangku. Saking muhur ing ukir ike. Raja putra hedan hanitih hing punang manuk. Pun merak nulia nerbang.


NASKAH PUSPA KARMA
DUA
Haglis sira raja siwi, eh mrak teduning wang, nuliya tumurun mrak halon, ngambah maring sorika, nuliya tiba hing arga.nkelintang luhur ukir ipun, tanana sesamaneka.
(segera raja putra berkata, wahai merak turunkan aku, merakpun pelan turun, turun semakin kebawah, datang ia pada tempat bukit yang indah, dan waktu itu raja putra).
Kaluhur gunung hira hiki, warengin ngepaking sela, sela agung ratah ikan, tur singit tana ngarsa , raja putra kawarnaha, hikanugane hiku, alungguh sasoring gurda.
(melihat gunung sangat indah, batu dengan pohon besar didekatnya, batu dengan ukuran besar, raja putra pun semakin mendekat disana, terus turun dan duduk di dekatnya).
Surupisang yang rawit, kang wengi mengke kocapa, saking yang manon, wangah tengah wengi hika kang daruwis tumedak, halinggih hayun raja sanun, wong darwiske tatania.
(ditengah hutan, malam pun dengan kehendak yang kuasa, ditengah malam yang sunyi itu, datang orang tua turun dari atas, terus duduk didepan putra. Lalu orang itu bertanya).
Saking endi sira hiki, lan apa kriya nira hiki, lan sapa pawastane mangko, raja-raja putra ngandika, eh darwis sun siakca, saking puspa karma ingsun, putrane sri nara nata.
(kamu ini dari mana, dan apa yang kamu lakukan disini, dan siapa namamu. Raja putra berkata: wahai orang tua, ku beritahu anda, aku berasal dari Negara puspa karma, dan aku adalah putranya raja).
Marganingsun prapteng mareng riki, pinalayok dening merak, katuju pun darwis mengkene, tetemu lan ingsun nika, pan ingsun jaluk kesuka, marahing sira puniku, sun jaluk kasakten neka.
(kedatanganku disini di bawa terbang oleh burung merak, beruntung aku bertemu dengan kaki tua, ini sudah menjadi takdir dengan kaki tua, dan aku ingin menjadi orang sakti).
Pun darwis mangke linia haris, sekersa ni kihana, maring ingsun mangka, yen mangkana kersa reka, hiki panyunsung hing wang, lilidi aran hiku, sanunggal lah teguhna.
(orang tua pun berkata, apa yng menjadi keninginanmu, akan kuturuti, kalau begitu keinginanmu, kuberikan kamu senjata, namanya senjata lilidi. Senjata ini berkhasiat kebal, teduh).
Agung sawabe kang lilidi, sakatahe tumuwuh hika, wdi asih sira mangko, yen na musuh hakatah, tan kawasa lawan nana.
(disamping itu besar hikmahnya lilidi ini semua yang melihat kita, akan merasa iba, kalau musuh akan kalah sekalipun banyak. Tidak kuasa melawan kita).
Sawus sira pinajar teki, kaki tua nulia hilang, tan kawarna mangko, hana mangke kawarnaha, raja putra kawarna mulat, lor wetan lan kulon, dadya haninggaling taman.
(sesudah memberi pelajaran/bimbingan orang tua itu menghilang dan tidak diceritakan kembali, sekarang kita kembali pada ceritanya raja putra, dia pergi kearah barat, timur, dan utara dan dia melihat taman).
Pinggir tegal pernah neki, bersinang katinggalan, ninggalin raja sunun mangko, soking luhur ukir ika, raja putra sira hadan anitih hing punang manuk, pun merak nuliya nerbang.
(taman itu dipinggir hutan, sangat jelas dia lihat, dia melihatnya dari atas bukit, terus dia naik keatas bokongnya merak, merak pun terbang).
Raja putra hangling haris, eh mrak teduning wang, hing jawining taman ta reko, yen ingsun wus tamurun, sira hangimbang-ngimbang, yen sun undang sira hiku, lilidi ning aran sun pecutna.
(raja putra berkata, wahai merak turunkan aku, diluar taman itu, kalau aku udah turun, kamu terbang kembali, kalau aku mengundang kamu, maka lilidi ini akan kupecutkan).
Nulih tinurunan haglin ring pineng tegal hika, pun mrak pamit halon, nulih miber aneng tawang, kang untara raja putra, aleledang dewek pun hing joba udiyana.
(jika begitu kamu turun, segera ditepi hutan ini, lalu merak pun pamit terus terbang keangkasa, lalu kita ceritakan kembali raden putra yang berada dipinggir hutan).
Kang handra betaman niki, wastahe pun kikasian, tan handerbe sunun mangko, lan rewange apan nora, linge wadan eh kakang, kantun sun hangalap jukut, hing joba hing udiana.
(yang mempunyai taman ini adalah namanya kikasian, dia tidak mempunyai anak, tidak mempunyai pembantu dia mempunyai istri, dia ingin memakan daun, ditepi hutan).
Lah lunga sira dena glis, nikasian sigrah lampah, kalunta-lunta lampahe, dadia kagiat sira mulat, rare halit kadia hulan cahyane padang mancung, pisaraning sriya tatania.
(segeralah pergi, nikasian pun segera pergi, berjalan pelan-pelan, kaget dia karena menemukan sesuatu, anak kecil cahyanya terang benderang. Lalu dia bertanya…….).
Saking endi kipekik, muwah sapa kang sinadia, miwah endi ta rewange. Sumatur sang raja putra, tanana rewanging wang, tanpa sanak kepasanipun tan ibu tanpa bapak.
(dari manakah kamu bocah bagus, dan siapa keluargamu, dan kamu sama siapa disini, raja pun berkata aku disini tanpa seorang pun, tanpa saudara, tanpa ibu dan bapak).
Nikasian hangling haris, yen kadi kaya ujar rira, lah sun aku anak mangku, hayun sira hangaku biyang, tan ingsun tanpa weak, sumatur sang raja sunun, yen sira asih maring wang.
(nikasian berkata, kalau begitu aku mangaku kamu anakku. Aku adalah ibumu, aku ini tanpa anak saudara, raja putra berkata, kalau anda memang merasa iba…….)

TEMBANG SINOM-SINOM
Tanpa sangka paraning wang, nikasian hangling neki, yen tuhu kadi mangkana, sun aku anak sira iki, hayun sira maring mami, tanpa sangka katengsun, sumahur raja putra, yen sira asihning kami, ingsun aku biyang maring sira.
(tidak ku duga nikasian berkata-kata kalau begitu benar aku akan mengambil kamu jadi anakku, raja putra berkata: kalau anda merasa iba aku mengaku itu pada anda).
Sigrah sira nikasian hangrakul dening embank mulih, suka ma keliwat-keliwat, mareking humah ira hiki, denuwuh neki, lah glis sapa pagen ingsun poma adeh nangban, habetemen sira hiki, ni kasian matur sira gaglisan.
(segera ni kasian menggendong anak ini, dia sangat senang, terus pulang kerumahnya menemui suaminya. Namun diperjalanan….. ni kasian berkata……).
Sarwi sira sangucap, paran ujar sira hiki, hanguwuh paran kangana, celeng banteng hangepungin, ni kasian hanawurin, lah glis tinggal kertengsun, pekik embaning wang, tuhu rare emban kami, den punang glis tulung ingsun angembanana.
(ni kasian berkata: coba lihat aku ini, siapa anak bagus yang kugendong ini, anak kecil yang kugendong ini. Coba kamu Bantu aku menggendongnnya).
Prapta ni kasian hangemban, hing endi goni ira mamendak, rare liwat pekik, tanpa sangka paranneki, sun takonin tanpa ibu tanpa bapak.
(sudah tiba ni kasina yang menggendong, terus berkata wahai anak yang sangat gagah tidak kusangka-sangka. Waktu aku bertanya dia mengaku tidak punya ibu dan bapak).
Sami suka sekaronya, yata prapta humah neki, kikasian na mangkuwa, nikasian mulya gelis sira hangambil waris, rare punika den adus, wus sampun dinadusan, nulih dening pinisalin, sayan muwuh pekik cahtane lir hulan.
(dia pun sangat senang sudah datang dirumahnya, ni kasian segera mengambil air, anak kecil ini pun dimandikan. Sesudah di mandikan, kemudian diberi pakaian. Semakin keluar cahyanya seperti bulan).
Tan kertawang dening mega, sarira kadi mas sinangling, pamulune kadi gula darwa, manise kadi madu gendis, ibu bapa liwat asih, atangsah angemban pinangku, lali sesangan hantukawah-wahan maring narpati, ketungkulan sira amonging anak ira.
(seperti bulan yang diiringi mega, kulit seperti emas, rambutnya seperti madu, manis seperti madu, ni kasian dan ki kasian sangat bahagia, mereka menggendongnnya sampai lupa makan dan minum. Mereka memberi makan buah-buahan).
Penganten kasian punike, kawula nira narpati, aneng Negara sangsiang, lamima hanjengen ngaji, tanana handowe siwi, maksih tanang handowe tanak, dudukom akeh rambanin, peran dening sang nata nora dowe hanak.
(penganten yang bernama kasian, rakyatnya raja sang sian, sudah lama dia menjadi raja, tapi tidak mempunyai anak, tabib banyak yang mengobati, karena ingin mempunyai anak).
Sri nalendra sangsian sira glis, paran bawa, nira kasian lamun nora molah mangke, atawa lara hiku, eh pawongan lunga dana gelis, tingalin ki kasian, garwi ngalap wah-wahan hiku, pawongan nulih lunga, maring taman, tan kawarna lampaj neki, raja putra kangkawarna.
(sang raja memerintah menjenguk ki kasian, mengapa tidak pernah mengahadap, atau dia sakit. Raja bersabda: wahai pawongan pergilah lihat ki kasian, sambil makan buah-buahab utusan itu pergi ke taman tempat ki kasian, tidak lama kemudian).

KITA KEMBALI KEPADA CERITA RAJA PUTRA
Lingira glis sira maring bibi neki, bibi wruha, rke yen sang nata. A haken-ken maring kene, hanilik sira hiku, dening bibi kang mulihmulih, dening singgah bibi lara, ni kasian hamuwus, masa wonten anaking wang yata, pawongan nira narpati.
(raja putra berkata: agar ibu tahu, cepatlah kesini, sebab ada utusan raja yang datang menjenguk bibi, karena bibi tidak pernah datang menghadap raja, dia ingin tahu keadaan bibi, dia ingin melihat keadaan bibi, apakah bibi ssakit, ni kasian berkata: jika utusan raja itu maka baiklah.
Eh kasian menganan kami, denenggal yata ni kasian, hawenganing sira hage, wus manjing tana santun, kang pawongan sira hangling haris, ingsun kinen maring sire, denira sang prabu, pan sira mantuka, sampun lama, ingira sri narpati, lah lunga tinja nana.
Ni kasian segera masuk, utusan itu berkata: aku datang kesini diutus sang prabu, karena anda tidak pernah datang menghadap cukup lama, katanya sang prabu, coba lihat dia.
Menawi lara penyakit, ni kasian, sira halon ngucap, katungkul amonging mangke, hanak misan ketengsun, sun ambil sun aku pakmi, maturing sang nata, hing muwus katengsun denina ngalap wah-wahan, gedang masak, surup lawan jambe wengi, manggis, salak, sumaga.
Atau dia sakit, ni kasian berkata: aku selalu memperhatikan anak ini, anak satu-satunya, dia sudah ku anggap anakku sendiri, beritahu raja akan kata-kata ku ini. Mereka makan buah-buahab: papaya, jambu, manggis, salak dan jeruk.
Duren nangka sampun alapin, kang pawongan, humantuk sira, tan swe hing lampahe, sampun katur who-wohan sami, katur ni kasian, tan kawarna nen hiku, hayun babedak, pengarah, hing sekatahe permantri muwah sira ni kasian.
Duren, nangka pun sudah di makan oleh utusan, dia pun pergi tidak lama kemudian, membawa buah-buahan, diberikan kepada ni kasian.
Raja akan mengumpulkan semua permantri termasuk ni kasian.
Raja putra mangke sira hangling, ring apa niya, eh bapa wuruhan ta sira, sang nata nuliya pengarahan mangke, hayun hayun babedaking besuk, ki kasian hanawurin haris, kaki masa wantena, yata nulih rawuh, nulih hanjaluk lawang.
Raja putra berkata, apa yang menjadi keinginan raja, sehingga, ki kasian berkata: kita perlu datang besok, dan apa yang menjadi keinginan, besok kita akan tahu.
Eh kasian wengi sang hangiring benjing, babedak, ngiring srinalendra, aning larangan parane, nginep sawengi hiku, den peryatna mangke suri mulih, mantuk hapangarah, yata nulih dalu, raja putra sira ngucap, benjang hing wang, miluwa ngiring sangaji, arep sun denenggal.
Wahai ki kasian kita akan mengiringi sang prabu, ke dalam hutan larangan. Kita akan menginap semalam, begitu pagi kita semua ikut bersama raja.
Aja milu kaki anak mami, pawongan katah, ngiring sang nata, mandeg sira hing kene, karma wong hababura, akeh macan banteng kang mijil, menawi hana galak, haja milu, idepan ujarring wang, raja putra, gumuyu sira hanawurin, ingsun miluwa huga.
Wahai anakku janganlah ikut, kawula rakyat, para mantra, banyak sekali yang ikut, diamlah kamu disini, karena mereka akan pergi berburu, banyak macan, banteng, semua binatang buas. Raja putra berkata: aku kan ikut juga.

RAMALAN RAJA PUTRA
Apan sang nata nora na olih, satuhu ne, siji tan hantuka, sri na lendra merang bae, halon-halon dewek kipun, unjur gunung yata kepanggih, menjangan oneng tegal, mung sanunggal ipun, manjangan handowe hanak, hadan sang nata, hamburu olih mati, sang nata haren-harenan.
Yata prapta manjangan halit, den guryangan, ibu ne kang pejah, hajrit-rit pengarasase, srinalendra handulu, apan kersa jroning ati, yen ingsun dowe henak, lir kadi puniku, tingkahe ngilinging wang linga sang nata, dadiya srinalendra mulih, prapta griya tan major.
Hakukup sang nata haguling, nala ngasa, kangening manjangan, bapa nia nawurin mangke, masa wonten hanak ingsun, salami-lami lunga narpati, akeh manjangan pejah, nengakna polah ira, hararasan, enjang mangke kawarni, persamia hadan mangkat.
Dan sang nata wus sanitih kuda iki, nulih-mintar, muwah para panggawa, muwah bala nira kabeh, gumas begas suara nipun, dening akeh kawula ngiring, tan kawarna lampah ria, sang prabu wus rawuh, hing tegal larangan hika, pada manea, sedaya persamiya prapti, muwah kikasian prapta.
Keesokan harinya. Sang prabu mempersiapkan kuda, tak ketinggalan para pegawai kerajaan, juga rakyat-rakyatnya. Semua ikut pergi mengiringi rajanya, berangkat mereka. Tidak lama kemudian, datanglah ditengah hutan larangan, termasuk ki kasian.
Sarwi sira hangemban anak niki, wiradungan, hanuju kakayuan, hing tegal gene, adoh saking sang prabu, dan unggahing anak kira iki, raja putra hanguwuha, linge eh buron sedaya, hangebeking tegal iki, anging wonten wowok sassing wang.
Sambil menggendong anaknya, berlindung di bawah kayu. Raja putra berkata: itu ada buruan banyak.
Dena gancang plajeng ira hiki, haja sira, nengokna katututan, poma haja mangke, haja kena sinuduk, yadian kena sira haja mati, yadian kena sira haja mati, yadian haja tatuwa, jinawu tatu, sampun sira ling mangkana yata mara, sang nata ngadu wade hiki, kebek alas perwata.
Cepat kejar dia, lalu mereka mengejarnya, kemudian memanahnya, namun tidak satupun yang kena, kalau pun ada yang kena, dia tidak akan mati, hanya terluka saja.
Kang ngadang persamiya tindih, haneng tegal, hasuk miyang kuda, wonten masang jari reke, nulih munggah sang prabu, hing panggungan  haninggalin, nulih buron medal, saking alas gunung, kebeking arah-arah, punang ngadang, pada hamburuwa sami rame sira hawurahan.
Yang menghadang buruan bersiap siaga ditengah hutan, juga anjing dan kuda, raja melihat dari panggungan, tak satupun buruan yang tertangkap, buruan masuk kedalam hutan. Kecuali rakyatnya yang bersorak sorai siap menghadang buruan.
Haseluran mangke punang jalmi, baburuwa, nora nana pejah, sawiji tanana reko, malah neka hing dalu, nora ulih sawiji-wiji, sedalu haren-arenan, kocap sang prabu, keliwat mirangin nala, sawiji-wiji tan polih, sawengi tanana nidra, tambuh liman rke sribupati, nulih lunga, hanunggang undakan, lung sira pribadine tanana ingkang wruh, manjing alas hayunjur ukir, tumuruning perwata, manggih tegal hiku, hanengah sira hing tegal, hamanggia, manjangan kang sawiji, buronen hika handowe hanok.
Banyak orang yang ikut berburu, tapi tak satu pun menjangan/kijang yang didapat hari ini, mereka terburu-buru, diceritakan raja sangat kecewa karena tak dapat satu pun buruan. Siang malam, akhirnya raja pergi sendiri tak ada yang tahu, semakin masuk ke dalam hutan, menuju bukit, turun bukit menuju dataran, dan lagi masuk ke dalam hutan. Dia melihat seekor kijang, kijang ini punya anak.
Srinalendra glis hamburunin, manjangan, hingkang katututan, sinuduk gigir ira, nulih pejah hiku, hadan sembelih dera narpati, nulih aren-arenan sang nata, nengakna puniku, dadia prapta hanak ira, kang manjangan, prapta ne guryangin, ibu nira pun kang pejah.
Raja memburu menjangan/ kijang ini lalu dipanah bokongnya, menjanganpun mati, kemudian disembelihnya, tak lama kemudian datanglah anaknya, anaknya pun mengerang melihat ibunya mati.
Den pun aras ngrak ngrik, tingkah hira, niba hing ibu nia kang pejah, sang nata hawuwus, duh kaline manjangan, handowe hanak, mangkana polah neki, asih ibu neka.
Anak menjangan mengerang/menjerit-jerit, datang ke ibunya, dia peluk ibunya, sang prabu melihat tingkah anak menjangan ini, dia berkata bagaimanakah perasaan anak menjangan ini melihat ibunya mati.
Yen hira handowe anak siwi, apan manusia, luwih saking hewan, asihing ibune, sarwi nangis sang prabu, apan rasa sajroning hati, ngena ngucap peng nala, angur pejah katengsun, paran kriya ning gesang, handowe hanak sawiji, angur pejah manira.
Kalau aku sebagai manusia bagaimana perasaan anakku, kalau aku terbunuh seperti ini, dia Cuma hewan bisa menangisi ibunya, lalu menangislah sang prabu, berkata dia di dalam hati: “kenapa aku membunuh menjangan yang punya anak ini….?
Hadan sang nata munggah tana sari, maring kuda, sarwi karuna, tangsah hakakudung reke, sang prabu sampun rawuh, hing pasekan tumurun glis, saking undakan nira, sri nalendra humantuk, saprapta sreng jero pura, nuliya gulung, hing kukup nora hosik, permasuari kewuhan.
Secara sembunyi sang prabu segera naik ke atas kuda, tidak lama kemudian datanglah di istana, kemudian turun dari atas kudanya, masuk ke dalam wisma, melempar tubuhnya diranjang berguling-guling, tidak tahu bagaimana perasaannya, permaisurinya kebingungan.
Srinalendra datan kena hangling, nengakna polahe sang nata, kocap penggawa kabeh, enjang-enjang sira hiku, samia marek sireng nerpati, yata wong ira tuwa, hawurahan niku, lamun srinalendra hilang, nora wuruh, rke paraning narpati, samiya geger hurahan.
Sang prabu diam seribu bahasa, diceritakan para punggawa, tanda mantra, dan rakyatnya yang ikut berburu yang masih di dalam hutan, semua mencari rajanya yang hilang, tidak tahu di mana, semua orang rebut.
Pada ngulatin sangaji, haneng alas, hana aneng arga, hana maring guwa rke. Sadina-dina hiku, malih dalu kang ngulatin, sawengi-wengi tang sah, tanana katemu, jangkep rke kekalih dina, nolia aren-arenan, samiya luwih tanpa bukti, yata persamiya mantuka.
Semua mencari sang prabu ditengah hutan, ada yang pergi kegoa, dan lain-lain, mereka mencari berhari-hari, malam dan siang hari, tapi tidak satupun yang bertemu. Mereka pun ahirnya pulang.
Prapta humah ira tanda mantra, lumaria sira marring paseban, pada tatania kabeh, anging sang prabu, hawarah lamun narpati, sampun aneng kedatian, anging prapta hakukup, tanpa ngucap tanpa dahar,srinalendra, sekatahe permasuari, samia kepuwan hing manah.
Sudah tiba dirumahnya tanda mantra, pergi kepaseban bertanya tentang sang prabu, ada yang memberitahu bahwa raja udah pulang, dan masuk ke istana, namun datangnya raja diam seribu bahasa, tanpa makan, semua permasuari kebingungan, karma sayingnya pada raja.
Yata permantri samiya manjing hing jro pisan, humarek tasira, maring permasuar rke, pada sira humatur, paran maksa nini suari, permasuari hamuwus, hiku nora wurahing wang, saprapta ne, sangnata nora na lilir, hakukup tanana bukah.
Para mantra masuk kedalam wisma, bertemu dengan permasuari, dia bertanya: apa yang terjadi dengan raja, permaaesuri berkata: aku tidak tahu, sedatang  raja hanya terdiam, tidak bicara apa-apa.
Mangke paran tingkah ira sami, hamarintah punapa humatura, lamun hatur hamba mangkke, hamba ngundang dudukan, yen mangkana lunga dena gelis, yata lunga hangundang, dudukan wus rawuh, nora kena denia nyeta, kemengan tiyase dudukan sami, tan kena deniya nyeta.
Kalau begitu apa yang akan kita lakukan, kalau usuk hamba mencarikannya tabib, agar supaya cepat. Lalu pergilah ia mencari tabib. Tabib pun sudah datang, tabib pun kemengan. Kemengan: (diam, tidak tahu apa yang akan dilakukan)
Tekeng padedesan hangulatin, juru tamba, nora nana wikan, juru tenung ameng titiase, nengakna punku, potahe srinarpati, raja putra kang kocapa, lan kalian iku, raja putra Tania, sih bapa, apan warta hing griyanin, ingsun nora hamiyarsa.
Banyak orang-orang desa dicari untuk mengobati raja, namun tidak ada yang tahu bagaimana cara mengobati, termasuk juru tenung. Raja hanya terdiam. Kembali kita kepada raja putra, dia bertanya: wahai bapak apakah berita yang menggemparkan saat ini? Aku tak pernah dengar !
Ki kasian haris hanawurin, duh pangeran, gusti anaking wang, lamun srinalendra rke, mangke nemu lara agung, nora nana bisa nambanin, dudukon akeh prapta, miwah juru tenung, tan orep denia nyeta, raja putra, hasmu sira hangling, tan sisip ujar ing wang.
Kikasian pun berkata, wahai anakku, sekarang raja mengalami/menderita penyakit berat, tidak ada yang bisa mengobati, tabib banyak yang datang termasuk juru tenung, tapi tidak ada hasilnya, raja putra berkata: apakah tidak salah kataku ini.
Kadi ujar ingsun sira iki, mangke bapa, lan muliya sira, hambaktawoh-wohan mangke, kikasian nuliya asruh, hangalap who-wohan neki, sampun sira hangalap, nulih hadan mantuk, raja putra halona ngucap, ingsun ne milu, tumut sira mulih, dah aja anaking wang.
Kalau bapak pergi memetik buah-buahan untuk dibawa ke istana. Kikasian segera memetik buah-buahan, dia pun makan buah-buahan, sesudah makan buah-buahan dia pun pulang. Raja putra pelan berkata: aku akan ikut dengan bapak, kikasian berkata: janganlah ikut anakku.
Ingsun uga mulih hing negari, aneng kene, sira anaking wang, rahadian putra hadan linge, ingsun milu huga hiku, nora arep manira kari, teka hanulih lumampah, who-wohan sira pinangkul, hanakinpun dening embank, tan kawarna. Lampahe prapteng negari, katur pun who-wohan.
Aku akan pergi ke istana, janganlah kamu ikut anakku raden putra “aku akan tetap ikut denganmu ke istana”. Dia pun segera berangkat ke istana sambil memikul buah-buahan dia juga menggendong raden putra. Tak lama kemudain sampailah di istana, dia pun menghaturkan buah-buahan.
Kipatih linggih pasti, anak ira, lunga-haleledang, pinggir kori hing gene, pun patih-manjing metu, raja putra hanakokin, kang yayi patih parania, kria nira hiku, nora pegat manjing medal, patih mojar, singgih kriya ningsun niki, ingsun hangulatin-tetamba.
Patih sedang duduk, raja putra pergi menemui kipatih dipinggir istana, raja putra bertanya, wahai patih apa yang anda lakukan dari tadi keluar-masuk istana, patih menjawab “aku sedang mencari obatnya raja”.
Srinalendra datan sinipin, lah seda, raja putra major, tahu yen agenglarane, yakti seda sang prabu, lamun nora katekan kapti, kriya ne srinalendra, hayun sira handowe-sunun, wawuh duk lunga babedak, srinalendra, hanjuk manjangan sawiji, manjangan handowe-hanak.
Kalaupun penyakitnya raja tidak tertolong, bisa patal akibatnya, raja putra berkata “sedemikian parahkah penyakitnya raja, kipatih bercerita tentang penyakit raja: “bahwa sebenaranya raja ingin punya anak, dulu ketika dia pergi berburu, dia menemukan seekor menjangan, menjangan punya anak.
Den sambelih hayun bakarin, nulih prapta, hanake manjangan, den pekul-pekul ibune, sarwi hangrak hanguwuh, den pun aras ibune kang mati, yen ingsun handowe hanak.
Kemudian manjangan inipun dibunuh, setelah dibunuh datanglah anak menjangan. Lalu raja berkata: seandainya aku yang punya anak……?!!!!!
Apan manusia luwih asih neki, maring hing wang, punika sangnata, nala ngasa hing jro kalbune, hiku marmane kaya hiku, sira patih kamuwus haris, mangke sun kawarnaha, hing permasuari-hiku, sigrah sira kikasian, hangambila, hanak dening embank mulih, prapta sireng udiana.
Sebagai manusia bagaimana perasaannya kepadaku, pasti banyak yang menangis…….!!!!!?. raja pun menangis, patih berkata: baiklah aku akan membawamu menemui permaesuri. Segera kikasian menggendong anaknya, masuk kedalam istana.
Sira patih ngedaton haglis, panggiya, lawan permasuara, sandika sangaji rke, sira patih humatur, eh nini-suari hamba-ngungunin, haja manggih warta, rare hingkang pitutur, karma rke mangkana, srinarendra, den tutur sawuwus teki, hatatah deniya warta.
Patih pun masuk ke dalam istana bertemu dengan permaisuri, patih berkata: hamba-hamba mau memberitahu berita, ada seorang anak kecil, sekarang ada disini……!!!!!!. Sesudah dia bercerita banyak.
Luir pitutur rare hinguni, kang piyarsa, denira sang nata, sang nata ngukap kukube, nuliya tangiya lungguh, hanjulak toya suci, permasuari humatura, nulia ketemu, hasu suci srinalendra, pada bungah, permasuari muwah kipatih, dening rungu sangnata.
Dia mendengar banyak berita tentang sang prabu, raja yang sakit, yang hanya menghisap kukunya, ada yang sedang membawakannya air, bertemu dengan permaisuri. Permasuari dan patihnya pergi menemui sang prabu.
Srinalendra ngandika haris, eh patih, rare paran mojar, kadi mangkana tuture, sira patih humatur, hanakira kasian hinguni, wawarta sira hing hamba, sangnata hamuwus, beciking nuwus neka, rare hiku, tan sisip sadidik, mangke ingsun kona ngundang.
Raja berkata: wahai patih bicaralah, apa yang ingin kau ceritakan, patih pun berkata: hamba mendengar bahwa anaknya Kikasian ingin menghadap, raja bersabda “bagus…..!!!!. kalau tidak salah ucapanmu, bawalah dia menhadap kepadaku.
Sira patih kena haglis, hingandika, lunga sira haken kanan, tan kocap hing-lampahe, raja putra hamuwus, eh bapa ajana gipih, lah mangke humantuka, emban anak ingsun, ki kasian nengak karuna, raja putra, angling haja biyang nangis, ingsun niki hingandika.
Patih pun segera pergi, tidak lama kemudian sampailah ia bertemu dengan raja putra. Raja putra berkata: janganlah tergesa-gesa, marilah kita masuk, dan janganlah menangis, dengarlah suara aku.
Hangulatin usada narapati, yen taning wang, usada nira sang nata, nora ndowe anak rke, sigrah nulih lumaku, kikasian hangemban-anak neki, tan kawarna lampah hiku, nulih mareking sang nata, hing jro pisan, sapraptane nembah narpati, sarwi mangku boncah.
Aku akan mencari obatnya raja, kalau tidak, dia juga tidak akan punya anak, dengan cepat pergilah kikasian menggendong anak ini, tidak lama kemudian sudah menghadap raja di dalam satu wisma, dia pun menghaturkan sembah sambil menggendong anak ini.
Sang nata mesem sriya hangling, eh kasian, yata anak-ira, kikasian mangke, hanembah-maring sang prabu, inggih hiki patik narpati, sang nata hangandika, eh teka wong bagus, tuhu sira wawarta, hiki patih, raja putra hangsung bakti, humaturing srinalendra.
Raja tersenyum sambil bersabda: apakah ini anakmu…..?, kikasian menhaturkan sembah, “benar sang prabu”, raja bersabda: “wahai anak yang gagah” “apakah ini yang diceritakan patih”. Raja putra menghaturkan sembah kepada sang prabu.
Tuhu hamba wawarta iki, karma hamba, hayua suan maring tuan, yen tan amba hamit-tuture, tan wangde tuan surut, hasmu guyu sangnata hangling, kaki tulus ira, harara mangke katengsun, ulatna ingsun tamba, lamuning wang, aduh anak denira hiki, sun aku mantu sira.
Benar yang diceritakan patih, karena hamba ingin menghadap sang prabu, jika hamba tidak pergi mencari obatnya, maka penyakit gusti takkan sembuh. Tersenyum raja berkata: “kalau begitu pergilah, carikanlah aku obat, jika aku mempunyai anak, kau akan kujadikan menantu.
Raja putra mesem sriya hangling, nda hamba, hangulatin usada, yen tan hamba ngulatin mangke, tuan arsa dibesunun, lamun hamba hangulatin, tuan atur kang putra, angina lami katengsun, lunga ngulatin usada, mapan adoh, pernahe tetamba narpati, sang nata hingandika.
Raja putra tersenyum sambil berkata: hamba akan pergi mencari obat kalau tidak sang prabu tidak akan punya anak, tapi mungkin cukup lama hamba pergi, mencari obat. Sang prabu bersabda.
Ninisuari hamba pinisalin, muwah tanidar, kalih atus ika, permasuari hangambil age, pinisalin wus rawuh, sinungan rare cili, muwah ta dinar punika, tinanggepan sampun, nulih hamit raja putra, hatur sembah, lah lunga sira kaki, poma den gumatia.
Wahai permasuari berikanlah dia pakaian, dan uang ratusan. “permasuari pun pergi mengambil pakaian, dan uang dinar”. Sesudah berkemas raja putra pun pamit, dia pun menghaturkan sembah. Raja pun bersabda: pergilah anakku, aku merestuimu.
Kikasian hangembaning anak-ira, mijiling pancaniti, tan kawarna hing marga, glis prapta hing taman, kepanggih lan ibuneki, sampun minarta, sahandika ne sribupati.
Kikasian menggendong anaknya keluar dari istana, tidak lama kemudian sampailah ia diistana, tidak lama kemudian sampailah ia ditaman, bertemu dengan ibunya, sesudah bercerita, tentang kehendaknya sang prabu.
Kikasian nangis lan ni kasian, duh anak ingsun-kakiq, woh-wohan hatiming wang, pisah ingsun dan sira, nora wangde ingsun mati, yen sira lunga, sun tumuting sira iki.
Ki kasian, ni kasian mereka berdua menangis, “wahai anakku buah hatiku”, aku tidak bisa berpisah dengan mu, aku bisa mati, jika kamu pergi aku akan ikut denganmu.
Raja putra hangling adah biyangging wang, kantun siraneng riki, nora lawasing wang, dena becik kantun nana, yen sira tumut kami, nora hantuka tambane sribu pati.
Raja putra berkata “wahai ibu dan bapa, diamlah disini, janganlah menangis, aku akan pergi baik-baik. Kalau ibu dan bapak ikur aku tidak akan menemukan obatnya sang prabu.
Yata mijil raden putra saking taman, halon-halon sira lumaris, ibu muwah bapania, kari nangis hing humah, hambanting-banting-pribadi, sekaro mira, ngrak kang jrit-jrit.
Raden putra pun keluar dari taman, pelan-pelan dia berjalan, ibu dan bapaknya hanya bisa menangis dirumah, membanting tubuhnya semau-maunya, sambil menjerit-jerit.
Dina latri tan pegat agung brangta, kangening anak neki, lali sandang-pangan, wengi kena nidra, lir wong edan polah neki, negakna, polah ira kang kari.
Siang malam mereka tidak henti-hentinya menangisi anaknya, sampai lupa makan dan minum, seperti orang gila tingkahnya. Kita ceritakanlah kembali ceritanya raja putra, kita kembali ke perjalanan raja putra.
Kang kocapna raja putra kang lungaha, hatetekan kang lilidi, ning arane sanunggal, dina latri lumampah, mrak kencana hangiring, hane gagana, tumut separan neki.
Diceritakan pergi raja putra, dengan memegang satu-satunya senjata yang bernama lilidi, siang malam dia pun berjalan, bersama dengan burung-burung merak mengiringi, ikut kemanapun perginya raden putra.


NASKAH PUSPA KARMA
TIGA
1.       Pirang-pirang dina denira lumampah. Alas gunung kawingkin yata manggih menggih kang tegal. Kabak dening ular teki. Sang raja putra lunga ehular. Sami wuruh hanira yen ingsun niki utusan ratu sangsian puniki. Ingsun putra nira ratu hing puspakarma. Pada suminggah sira iki sedaya hapiak kanan lan kiri.
Sejak berangkat dari rumah pada saat ufuk muncul dari timur, telah berhari-hari lamanya raja putra berjalan melintasi gunung-gunung, lembah, keluar masuk hutan yang berbahaya. Dia mencari penghuni hutan. Dari tempat yang ia temukan itu penuh dengan ular. Raja putra berkata, hai ular sekalian! Aku adalah raja putra dari kerajaan puspakarma. Aku utusan raja Sangsian. Semua ular itu minggir ke kiri dan ke kanan.
2.       Raja Putra humaris margeng tengah. Liwas alas agung malih hamanggih kang tegal. Sajembara kang tegal kabak dening kalajengkiing. Hardap hanyangotin. Yata raja putra ruruhan nira ingsun putra sangaji. Haneng puspa kruwa. Hing utus dera sangnata ing Sangsian hang ulatin. Yata pun kalajengking piak raja putra lumiwata.
 Raja putra semakin ketengah hutan. Ia pun melewati hutan yang besar lagi. Yang penuh dengan kalajengking. Kalajengking itu ingin menyengatnya. Mengeluarkan ilmunya dan berkata: “aku adalah putra raja puspakarma, yang diutus oleh raja sangsian”. Tiba-tiba kalajengking itu minggir memberi jalan untuk raja putra.
3.       Yata manggia kelabang hangebek hing tegal. Pada sira hamaranin. Hing raja putra mangkana huga malih. Sesambate luir kang rumuhun nike. Kelabang piak sami, yata lumiwata raden putra lumampah.
 Raja putra masuk hutan lagi. Ia bertemu dengan kelabang yang ingin menggigitnya. Raja putra berkata dengan perasaan tidak menentu. Hai kelabang minggirlah! Kelabang itu lalu menepi. Lalu berjalanlah raja putra. Raja putra berniat melanjutkan perjalanannya lagi.
4.       Yata manggih tegal malih. Isineng ulah arep pada hanyangotin raja putra hangling wuruhhanta. Ingsun siwi narpati hing puspakarma hangulatin usada. Hing utus dera narpati saking sangsian. Eh suminggah sira iki. Yata hulah piak kria dadalan.
 Raja putra pun melanjutkan perjalanannya. Ia masuk hutan yang dihuni oleh bermacam-macam ular. Ular-ular itu ingin menggigitnya juga. Raja putra berkata: “agar kalian tahu, aku adalah anak raja puspakarma. Aku diutus untuk mencari obat untuk raj sangsian. Jadi kalian minggirlah. Mendengar apa yang diucapkan raja putra, semua ular-ular itu menepi, memberi jalan untuk raja putra.
5.       Lumaris raja siwi. Lewat gunung a.as, metu hingarah arah. Manggihna agung malih hingarah arah. Hanyun pada hanyangotin raja putra hangling, eh naga sedaya. Suminggah hana sadidik. Ingsun hamentasa. Hangulatin usada hira sira sribupati sahing sangsian. Naga sira hanula gingsir.
 Raja putra melewati gunung yang tinggi, hutan yang dihuni oleh binatang buas. Ia bertemu dengan naga yang ingin memangsanya. Raja putra berkata: wahai sekalian naga. Minggirlah duku, aku ingin lewat. Aku adalah utusan raja yang sedang betugas mencari obat bagi kesembuhan raja Sangsian. Naga itu pun minggir dan tidak jadi memangsanya. Raja putra melanjutkan perjalanannya.
6.       Marga tengah raja putra lumiwata. Hamanggih tegal malih hengebek ing wanara. Bedes ika hangerang. Hayun pada hamaksanin hing raja putra hangleng haris. Celeng reke hangabaj ing arah arah. Celeng reke pada ngungsi. Raja putra hangucap lah wuruhan nira bangkah. Ignsun ning utusan narpati saking Sangsian. Hangulatin tetamba iki lah suminggah marga ingsun lumiwata yata celeng gumingsir.
Setelah sampai di dalam hutan kesekiannya lagi, tiba-tiba raja putra mendengar suara. Rombongan babi yang mengungsi, babi itu menghadang perjalanannya. Lau raja putra berkata: minggirlah! Aku utusan raja Sangsian yang diutus untuk mencari obat. Minggirlah aku mau lewat. Semua babi itu memberinya jalan.
7.       Raja Putra hamentas. Denalatri lumampah. Nulih malih manggih. Manjangan hamarangin. Raja putra halon denira hangucap. Kadihinga hinguna. Yata manjangan sedaya samipiak. Lumaris raja putra iki. Malih mamendak. Banteng aneng tegal iki. Sami mara raja putra haris denia mojar. Eh lembu suminggaling. Marga ingsun mentas. Ingsun hangula tetamba. Hing wutus lira narpati saking Sangsian. Ingsun putra sangaji. Kang luruh nagara puspakarma. Nulia lembu guningsir. Laris lumiwata.
 Dalam perjalanannya raja putra berfikir. Beberapa hari dalam perjalannya ia bertemu dengan rusa. Tetapi raja itu tidak menggangunya lalu ia berjalan lagi dan bertemu dengan banteng lembu. Iapun menyuruh lembu/banteng itu minggir sambil berkata. Aku kesini untuk mencari obat. Aku diutus oleh raja Sangsian karena aku adalah putra raja puspakarma. Lembu-lembu itupun menyingkir. Dan raja putra buru-buru melanjutkan perjalanannya.
8.       Yata hamanggih tegal. Kala keliwat jembar malih. Rimo ing kana sedaya hanyangotin. Raja putra hamuwus. Eh malan wuruhanta.ingsun putra sangaji huruhing puspakarma hing utus dera Sangnata. Hing Sangsian hangulatin usada hira. Nulih rinnong hagelis. Samipiak muniwata sang raja putra.
 Semakin ia masuk kedalam hutan, raja putra bertemu dengan binatang buas yang ingin memangsanya. Ia pun berkata: “hai macan, perlu engkau tahu kalau aku adalah putra raja yang berkuasa di negara puspakarma. Aku diutus oleh raja Sangsian untuk mencari obat. Minggirlah kalian” . Aku mau lewat. Macan itu pun pergi lalu raja putra melanjutkan perjalannya.
9.       Pirang-pirang dina lumampah tan pegat. Dina latri sira lunga haris. Hamunggah hing purwata. Tumurun mareng alas. Mijiling tegal manggih. Tahini tasinga. Tanpendah kadihing ulir. Raja putra hangucap tahini apa katumpuk kadigiri. Luir rupa pedegeng wong. Malih sira lumampah. Hamangih huyuh hira kadi telaga. Huyuh hing apa iki. Lir telaga kayang apa agung nike. Kang doe huyuh iki.
 Beberapa hari beberapa malam. Raja putra terus berjalan tidak pernah putus ia berjalan keluar masuk hutan tanpa merasa lelah. Akhirnya ia tiba disuatu tempat. Ia melihat kotoran raksasa yang menumpuk. Raja putra bergumam. “kotoran apa ini sebesar rumah”. Lalu ia berjalan lagi dan melihat kencing sebesar telaga dan bergumam lagi. “kencing siapa ini yang sebesar telaga baunya amis dan busuk”.
10.   Yata Raja Putra kantun lumampah ika pedaking dasar ing ukir. Hangling tesira singa punika. Ambun wong gandaning kangjalni. Sayan ongas ganda nira raden putra. Singa punika ahangling hendi ganda ingkang jalma. Singa hanulih haningalin. Hing raja putra hanulih hangerak ngerik.
 Ketika raja putra berjalan memperhatikan semua yang dia lihat, tiba-tiba raksasa yang disekitar tempat itu. Bau anak manusia. Semakin jelas baunya. Raksasa bergumam lagi. Di mana asalnya bau anak manusia itu. Lalu dilihatlah olehnya anak manusia di tempat itu. Raksasa itupun bersorak kegirangan.
Eh jalmi tan urung mati. Endih paran ira iki. Melayu pun gesang. Tan wongdi katututan. Raja putra mesem hangling. Tan wuruhan nira, ingsun utusan narpati. Ing Sangsian hangulatin usada. Sangnata handoe siwi. Temanahan nira hing wong putrane srinalendra. Hing puspakarma kang nagari. Hamong manira dawak sun narpati.
Hai anak manusia, kamu pasti akan mati. Darimana asalmu. Walau kamu lari, kamu pasti akan ku bunuh. Raja putra pun berkata: “engkau tidak tahu siapa aku”. Aku adalah putra raja puspakarma. Aku ini utusan raja Sangsian yang diutus untuk mencari obat untuk raja yang sedang sakit.
11.   Hamiarsa samuwuse Raja Putra. Singa welas ing ate wurung sira maksa. Pun singandarung hang ucap. Lah yen mangkana kaki paran kria nira. Mangke sun ajak nulih. Raja putra hangling lah sekersanira. Sun tumumut bapa mangkin. Yata humantuka singandarma mareng gua sareng lan raja putra iki.
 Mendengar pengalaman raja putra sebagai putra raja puspakarma yang sedang mengemban tugas mencari obat untuk raja Sangsian. Raksasa itupun merasa kasihan. Raksasa ini tidak jadi ingin memakannya. Raksasa itu mengajak raja putra mampir ke gua tempat tinggalnya. Raja putra berkata: “baiknya menurut engkau saja”. Akhirnya raja putra mampir ke tempat tinggal raksasa itu.
12.   Manjing hing jiro gua, singandarung hangling. Duh anak ingsun yan mengkana kria tehika. Hayua lunga mangkin. Aren ren tan sira. Mareng welas asih bapa. Yen sira lunga mangkin nura hantuka. Tambane sribupati.
 Anakku, setibanya di dalam gua, raksasa itu berkata: “wahai anakku yang pemberani, jika sekarang engkau hendak mencari obat itu, maka tidak akan engkau dapatkannya”. Raksasa itu merasa kasihan kepada raja putra, dan akhirnya ia menjelaskan tetang keberadaan obat yang sedang dicari oleh raja putra.
13.   Mapan kewoh pernah ing usada nira, sun warahna sira kaki hagonen usada ika, yen hiku gusti ningwang. Hing puncak maligai kaki. Arane hikmat. Agunge sangkamiri. Seker sanira. Tinaken denira hikmat. Raja putra hanawuring. Hanuta seperintah bapa. Yadian lampah sun anti sekersa ning bapa.
 Raksasa itu berkata: “yang memiliki obat itu adalah rajaku yang tinggal dipuncak maligai”. Obat itu bernama hikmat, ukurannya sebesar biji kemiri. Lalu raja putra bertanya, bagaimana cara mendapatkan obat itu. Ia meminta pendapat dan petunjuk sang raksasa agar bisa kepuncak maligai.
14.   Pun singandarung hangling. Lah hingkene nganti kaki anak ing wong. Kanak ingsun niki tunggu telaga hika. Nengah handerbe telaga hiki. Pamadusan putri hing telaga hika. Hanging tan adus niki sapisan sawarsa. Hiku dena tanana.
 Raksasa itu menceritakan tentang  telaga yang berada ditengah gunung. Telag itu adalah milik raja maligai, yang selalu dijaganya. Telaga itu merupakan tempat pemandian ke tujuh putri raja junjungannya itu.
15.   Yata Raja Putra nganti. Hing umah singa. Malih denia nganti kang kocap sangnata, skaing maligai. Agung nyakrawati. Tanana sesamania. Sahisin ing angkasa. Sang putri sapta akeh niki. Sania hayuna pelan tanana kang tumanding. Wadanana kadi lir bulan purnama. Perawakan niya kuning lir kadi kencana kakambenan pitu lapis. Katon maya-maya.
 Raja putra tinggal sementara di gua raksasa sambil menunggu kapan waktunya putri raja maligai turun mandi ke telaga itu. Dalam penantiannya, raksasa itu banyak bercerita tentang putri raja. Ke tujuh putri itu sangat cantik jelita. Kecantikannya tiada banding. Cahayanya seperti bulan purnama. Kulitnya kuning langsat seperti emas kencana. Kainnya tujuh lapis berjuntai tertiup angin.
16.   Prapta masane sang putri tumedak. Hangungsi telaga iki. Haneng luhur ing arga. Yata sang putri hadan. Sabusana hang rawit. Sesapta nira hayue sang putri. Yata sang putri lumampah. Tumurung saking langit. Samia ngambah ing paran tensari nulih prapti. Haneng arga samilir pernahe telaga hiku. Ingkang tinugu hike. Dening singandarung hiki.
 Kini tibalah saatnya sang putri turun mandi ke tempat telaga itu. Sang putri terlihat cantik jelita, busananya gemerlap. Ia turun dari langit datang menuju pemandian itu. Tak lama kemudian setelah sampai, ia berjalan menuju tepi telaga yang dijaga oleh raksasa itu.
17.   Tan tumedak saking paran punika. Sami marang hing telaga. Saprapta pinggiring waris. Sania ngucul kampuh ira. Nulia ngadus sang saputri. Nengakna sang saputri kang adus hing telaga hiku. Kocap raja putra kang paneng waris puniki. Hing wismana pun singandarung punika.
 Sang putri menuju tepi telaga. Setepah sampai dipinggir telaga, sang putri melepas pakaiannya. Lalu mandi ditelaga itu. Lain halnya dengan raja putra. Raja putra masih berada di gua raksasa. Dia masih menunggu petunjuk sang raksasa, kapan waktunya ia boleh ke telaga itu.
18.   Singandarang hangucap, eh raja putra anak mamik. Lah sira hana mangke! Manggaling luhur ing ukir. Hangintip intip sang putri. Haneng telaga kang adus. Colongna kang wastra daruppen sira keni. Hararas kelawan sang putri punika.
 Kemudian di dalam gua itu, raksasa berkata kepada raja putra, “hai raja putra anakku, sekarang pergilah engkau ke telaga tempat sang putri mandi, intip dan ambillah salah satu pakaian putri itu”. Dan apa keinginanmu.
19.   Yata pira raja putra hamulih hing ukir hagelis. Was prapta luhur ing arga. Raja putra ngintip-intip sang putri haneng wait. Nulia ngolong ing kampuh. Katuju kampuh ira putri ngurujuk kang keni. Sang putri tan waruhan ngambil wania wastra. Hawse denia ngadus ika.
 Lalu raja putra bergegas ke telaga itu. Setelah sampai disana, ia mengintip sang putri yang sedang mandi. Raja putra mencari ke tujuh pakaian sang putri. Setelah ditemukan akhirnya pakaian itu disembunyikannya. Sang putri tidak tahu kalau pakaiannya dicuri oleh raja putra karena terlalu lama mandi.
20.   Sami mentas sang putri. Pada sira nambut wastra. Hanjang sang saputri. Sampun sinjang malih. Sang putri kangeruju. Hayun sira hasinjang. Tanana kampuh ira iki. Hatataken mereng ndi kampuh ing wong. Sang putri hangucap. Nuru wuruh ingsun nyepi. Menawik anak kijalma.
 Setelah lama mandi, akhirnya ia ke tepi telaga itu. Dan bermaksud mengambil pakaiannya. Tetapi tak ditemukannya pakaian itu. Sang putri menjadi telanjang. Ia mencari kesana kemari, tetapi tetap saja pakaiannya tak ditemukan. Sang putri bergumam. “tidak ada di sini, apakah ada seseorang yang mengambilnya”.
21.   Sami sira hamingalin, katon dening sang putri, sang raja putra halungguh. Samia kaget hika. Hika manusia sawiji menawa kampuh ira. Hangon ugak katanana. Yata tinakon hagelis. Eh kaki suntania menawis sira hangambil kampuh ingsun hinguni. Sun suntania menawis sira hangambil utawia sun tebusa.
 Dilihatlah oleh sang putri, raja putra sedang duduk. Putri itu kaget dan berkata dalam hati “itu ada seorang anak manusia, mungkinkah ia yang telah mengambil pakaianku?”. Lalu sang putri bertanya, apakah engkau yang mengambil pakaianku?. Kembalikan pakaianku, atau ku tebus dengan apapun saja.
22.   Raja putra hanaurin. Duduk ingsun kampuh ira. Wong adus nura wuruh ing wang. Sang putri hangasih asih. Eh kaki raja mangkana sun tebus kampuh mamik. Sakersa nira iki. Mareng suka hangsung. Humatur raja putra. Eh lamu mangkana nini. Hangun nuga sun wehing kampuh ira. Menawe reke kapendak. Anging sun takon jati. Saking pundi pinang kante. Lan sapa kadoe siwi.
 Raja putra menjawab, akulah yang mengambil pakaianmu. Ketika engkau sedang asyik mandi di telaga itu. Sang putri memelas. Memohon belas kasihan agar raja putra berkenan mengambalikan pakaiannya. Sang putri berkata: “aku akan menebus pakaianku dengan apa saja yang engkau inginkan”. Kalau begitu aku akan berikan pakaianmu, tetapi aku akan bertanya, sahut raja putra, sebenarnya engkau ini siapa Tanya raja putra kepada sang putri.
23.   Eh kaki wuruhan ira iki. Sun marah ing sira wakce ingsun putra sribupati. Saking luhur ing negareng manira desa mahligai aran ye ratu agung Nyakrawati. Tetana sesamania nata. Putri sapta sami istri. Ingsun puniki sami putra nira sang prabu. Mangke ingsun natania kaki den warahna jati. Saking pundit kaki huwa. Negaranita lan sapa doe hanak han paran kria neng riki warahna den wakce.
 Sang putri memperkenalkan dirinya kepada raja putra. Aku adalah seorang putri raja. Dari kerajaan yang sangat besar dan berada di langit. Negaraku bernama maligai yang dipimpin oleh raja yang agung. Ratunya bernama ratu Nyakrawati, dan memiliki tujuh orang putri. Demikianlah penjelasan sang putri kepada raja putra.
24.   Raja Putra hangling haris. Ingsun putra narpati. Puspakarma kang linuhun. Habala padanata. Kria ingsun tebeng siti. Ingsun hangulatin usada nira sangnata karat nireng sangsian. Nura nana handoe kang putra iki.
 Raja putra berkata: “aku seorang raja putra”. Kerajaanku bernama puspakarma. Saat ini aku mengemban tugas dari raja sangsian untuk mencari obat buat penyakit yang sedang dideritanya. Aku diutus karena sang raja tidak memiliki seorang putra.
25.   Sang putri halona ngucap. Yen mangkana kria niki. Wehna kampuh mamik. Sun weh usada luhur. Ling ira raja putra. Sun weh yen sira hawardi. Hanaggap ing ingsun ngawula hing sira. Hingkang serah jiwa raga. Muah tekeng urip pati. Manis mijiling sabda kadi madu juru gendis.
 Sang putri berkata dengan suara yang pelan “kalau begitu, berikanlah pakaianku yang kau ambil itu. Dan aku akan memberikan obat yang engkau butuhkan Aku berjanji menyerahkan jiwa ragaku pada dirimu”. Demikianlah ucapan sang putri dengan lembut dan halus.
26.   Lah sijing angsung saputri. Sang putri hanulih kampuh sinjang lepas sapta. Katon maya-maya. Gatra nira serinane kadi tanpa wastra. Hangleng sira raja putra. Pangeran den tulus aseh ngawula haken hamba. Apan hamba wong kawelas asih. Kanguruh hamba prapti. Hing Negara tuan katengsun yen tan sira pan satia ingsun mareng sira.
 Setelah memberikan pakaian itu pada sang putri. Maka segera dikenakan pakaiannya itu. Sang putri memakai baju dan kainnya yang berlapis tujuh. Lalu kedua insane mengikrarkan janji setia, akan selalu bersama selama-lamanya.
27.   Raja Putra halona ngucap. Manis sance nia haris. Sarwi sira rangkul pada hangaras tengaking sang putri. Duh pangeran kang asih-asih. Tanpa rabi-rabi katengsung. Yata nandika nyawa.
 Raja putra berkata lirih. Halus lembut tutur katanya, lalu dipeluknya sang putri sebelum kepergiannya. Wahai kasih permata hatiku. Kalau memang engkau kasihan kepadaku, kasihanilah aku. Aku tidak dapat hidup tanpamu.
28.   Sampun sasatwa kalih. Nulih hamid sang putri mareng raja putra. Raja putra mangkana hamiting sang raja putri. Sang putri manggeng paran sasapta wus munggah sami. Munggah ngawiati. Sang putri malih kamus. Dena becik kang tunana. Ingsun nura lali-lali. Raja putra hangleng lahlunga sira pangeran. Dena becik marah haneng marga. Ingsun nura urung prapti. Rasa sampun nira mangkana sang putri munggah hing langit.
 Setelah keduanya mengikrarkan jani setia, tiba saatnya mereka berpisah. Sang putri berpamitan pada raden putra. Aku tidak akan mengingkari janjiku, kata sang putri. Ya pergilah, hati-hati dalam perjalanan jawb raden putra. Akhirnya sang puri terbang ke atas langit. Kembali pulang menuju kerajaannya.
29.   Tan kocap hing margi, prapta luhur langit sampun. Wus manjeng jero kedatian. Hamengkana sang putri. Tan kocap raja putra tumedak. Manjeng gua neng singa pun singandarung hangling. Kayang apa anak ing wong. Holih atawa tan polih. Raja putra hangling niki. Eh bapa, ulih katengsun. Hing mangke karep ing wang sun lunga munggalin langit.
 Diceritakan, setelah lama terbang akhirnya sang putri tiba di kerajaan langit. Dimana ia tinggal bersama keluarganya. Demikian pula dengan raja putra. Ia kembali ke dalam gua tempat raksasa itu tinggal. Raksasa bertanya: “bagaimana nak, apakah engkau berhasil atau tidak”?. Raja putra menyahut: “aku dapat ayah”. Raja putra menceritakan keinginannya untuk pergi ke kerajaan langit.
30.   Singandarung hangling paran tingkah ira. Munggah luhur ing angkasa. Pan margahi ngawiati. Tur adoh tan sira. Raja putra hangling haris. Sakehe kedah mamik. Bapa pamit katingsun. Lah lunga anak ing wang. Dena becik sira hing marga raja putra hadan tumulia lumampah. Wus medal saking jero kedatian.
 Raksasa itu mengiyakan keinginan raja putra untuk pergi ke langit untuk memenuhi keinginannya. Raja putra berkata “seperti yang engkau katakana ayah, izinkan aku berangkat sekarang juga”. Raja putra pamit pada raksasa itu. Berangkatlah anakku, hati-hati dijalan. Raja putra keluar dari gua itu.
31.   Hanulih munggaling riki. Prapteng luhur hangin dega hingubes tetekan niki. Lilidi ning aran niki. Yata merak mas asruh. Hangucap raja putra. Eh merak hawanan mamik. Maring luhur desa maligai. Pun merak lingira ngucap. Sahandika tuan sun ngiring. Linggihna hing gigir hamba.
 Dia meninggalkan tempat itu dan berjalan semakin jauh. Akhirnya ia mengeluarkan senjata andalannya. Dipecutnya lidi itu. Tak lama kemudian datanglah sang merak. Raja putra berkata: “hai merak peliharaanku, bawa aku menuju kerajaan maligai”. Merak itu menyahut: “baik tuanku, duduklah di punggungku”.
32.   Raja putra nulih kalinggih. Merak kencana hanulih. Miber sira hamin luhur. Muluk ing awan-awan. Awor lawan mega putih. Pirang-pirang dina prapta hing bumi sanunggal. Haren ren sira anengkana. Sadina huga neng riki. Malih miber hangembara.
 Raja putra segera duduk di atas punggung merak itu. Merak kencana segera terbang menuju awan mega putih. Beberapa hari ia terbang meninggalkan bumi. Semakin lama semakin cepat ia terbang mengembara.
33.   Prapta hing bumi kaping kalih, haren-ren sira hiku. Malih sira lumampah. Muluk mareng ngawiati, prapta malih hing bumi kaping tiga. Malih sedina hing perkana. Miber hamin dulur malih, pirang dina haneng anun. Prapta hing bumi kaping lima.
 Makin lama semakin jauh dari bumi, satu hari ia melanjutkan perjalanan lagi. Semakin ke atas sampai ke langit ke tiga. Lalu terbang semakin atas, beberapa hari sampai akhirnya ke langit ke lima.
34.   Hing reka hanggone songi. Enjang-enjang malih miber hangembara. Ngandika parcawiyaa, miber hangunsi langit. Merak kencana punika sampun prapteng lawang langit. Manjeng lawang tu mulih. Mareng luhur langit sampun prapteng desa maligai.
 Perjalanan dilanjutkan. Merak kencana mengepakkan sayapnya terbang mengembara lagi sampai ke langit yang selanjutnya. Akhirnya merak kencana hampir tiba di pintu keraton kerajaan langit. Mereka mendekat, itu terbuka akhirnya sampailah mereka di kerajaan maligai.
35.   raja Putra tumendun gelis. Saking luhur meraknulih handega sira. Dadia wong wadon. Sawiji hangambil waris pawongan raja juwita. Nentas sira haneng niki. Raja putra hangling nia haris. Eh wadon nia ingsun. Sapa darbe kedatian.
 Raja putra segera turun dan meyuruh mereka kencana lebih mendekat. Terlihat olehnya seorang wanita yang sedang mengambil air. Wanita itu adalah pengasuh sang putri yang sedang dicarinya. Didekatinya wanita itu. Raja putra bertanya, wahai pengasuh apakah ini keratin yang aku cari. Pengasuh itu menyahut, betul tuan, ini keraton sang putri
36.   Sampun ning ngambil toya, nulih marek sang putri kawuh marek ing tuan katurang wawekas niki. Wonten kawula cilik sawiji sakig soriku. Baguse tupa nira hayun mare king sang putri kagiat sira hamiarsa
Setelah mengambil air, pembantu itu kembali menemui sang putri ya menyampaikan pesan, bahwa ada seseorang pemuda tampan yang datag mencarinya. Sang putri sangat kaget
37.   Yata persamia lumaris. Raja Putri aneng arsa. Raja putri hig wina hangiring dening pawogan, samipelak warna nipu kadicitra kinelaran. Wus prapta sang putri sedaye mandek hing juga. Hanuli mareking sang patol lan permaesuri nira
Sang putri datang menemui Raja Putra. Dia diiringi banyak utusan, mereka datang beriringan dengan rombongan mengenakkan pakain yang bermacam-macam rupa, dia mengajak Raja Putra menghadap kepada Raja dan Permaisuri .
38.   Yata sang putri rawuh hanambah sira mareng rama sangnata kagiat ka’etang. Linggih lawan permaisuri nira, sarwi handika sang katong. Aduh ingsun anak in wang paran kersa tenuawa. Humareking datang igsun. Den babaring kalasekir kang aneng luhuring angkasa.
Setelah sang putri tiba dihaapan raja dan permaisuri, sang putri menyembah kepada ayahnya raja yang duduk dekat permaisrui terkejut dengan kedatangan sang ptri. Duhai anakku,buah hatiku. Apa maksud kedatanganmu ?, sang putri bercerita tentnag maksud kedatangan raja putra ke kerajan langit.
39.   Raja putra angsung bakti, humaturing datenging rame, duh saking gana ning.hamba durong ing nguninga agung serupa tuan, mangke hamba angunsg bendu moga agung sampura tuan. Duh hamba tumedun niukir, adoh datengin telaga hika. Tinutur sapulak tingkahe rama kepanggila raja putri, kabeh sampun nitah katurang rama nipun, mangke niki sampun prapta apan kensa tuan mangkin.
Raja putra menghaturkan sembah dan berkata hamba beruntung bertemu sang raja agung seperti tuan.hamba mohon maaf sebesar-besarnya, hamba mengembara melewati gunung dan datang  ke telaga itu sehingga hamba bertemu dengan sang putri. Dan sekarang hamba telah sampai disini dan duduk di hadapan tuan.
40.   Sangkata mesen ngucap, yen mangkana anak ing wang parante hiyar manira,punapi rauh sasat mangke sun teke hanut. Hing ujar sira anak ing wang, apon wus takdir ing yang widi tan kena wahakne, pasti nira mangkane. Hing loh makpul sinurat kawule take hanuta tinatah ira yang agung. Happen kang purbawisesa.
Raja berkata sambil tersenyum, kalau begitu anakku, maksud kedatanganmu kemari, sehingga kita dapat berkumpul disini. Mungkin ini sudah menjadi takdir tuhan, kedatanganmu sudah tertulis di dalam loh makpul sehingga kita bertemu.
41.   Raja putra anak mamik, mangke ingsun arena. Jayeng angkasa aran mangku, raja putra awot te sekar sareng arapan sorpada. Miwah raja putri sapta hiku, samia bakti hing rama yata ngunjungin sang putri miwah reke raja putra. Tinanggep samu mangku ring sampun nira mangkana mijil sira sangnata hing peneliti sang prabu. Pindok deing ponggawa muah palih tanda mantra papek haneng jero paseban.
Raja putra anakku, aku akan memberimu sebuah nama. Namamu sekarang jayeng angkasa. Raja putra tertawa didepan orang banyak, lalu ketujuh orang putripun menghaturkan sembah kepada ayahnya dari panca niki. Dengan diringi penggawa dan para mentari, beliau keluar menuju paseban.
42.   Sangnata ngandika halon, eh patih mangku praju muah mantra sedaya ingsun nguminga sira iku ingsun darbe kedatangan. Dateng arsa saking sos langit putranira srinalendra. Puspa karma negarane haluruh persangia latah, putrane among sanunggal.  Panika tindok tanduk sama daya. Miyah sapolah tingkah sedaye telas tinutur denira srinarnata.
Sang raja berkata pelan, wahai patik dan sekalian para mantra kita kedatangan seorang pemuda. Dia adalah putra tunggal seorang raja yang berasal dari Negara puspa karma, sang raja menceritakan watak dan perilaku raja putra.
43.   Sira patih maturaris. Hing mangke sampun mangkana paran tingkah arsa sang katong. Hamba neda hingandika sangnata haris mojar. Mangke ingsun temonana pan puruku putra sangjai. Langkung agung Negara nia muah hing warnane kaot,patik mangku raja nembah. Ngiring hing kawuh kabeling ring sampun nira mangkana.
Patih pun bertanya, setelah mengetahui semua ini lalu apa yang paduka kehendaki, seperti yang aku katakana hai patih, aku bermaksud menjodohkan putriku dengan raja putra yang gagah perkasa  dan berasal dari Negara Puspa Karma, karena yang agung itu patih dan para mentaripun menyembah dirinya oleh semua kawula yang ada.
44.   Ring sampun nira mangkana sang nata hing kedatian raja putra humantuk ku tetemu ning sun. mangke sun kona ngundang. Eh rari undang na gelis. Tatemu saking sorika pawongan hinga gelis magku tanasari mulih prapta hanembah halinggih pungkar.
Setelah itu sang raja menyuruh utusan untuk memanggil raja putra agar segera menghadap raja. Hai patih segeralah pergi, bawa raja putra datang menghadap kepadaku. Utusan itupun segera pergi menemui raja putra, tak lama kemudian datanglah raja putra,sang raja mengutarakan maksudnya.
45.   Kocap sribupati mentuk aken upacara,kang nampa samia nganggo. Busana mulia-mulia sampun mulia tinatah. Gamelan asruh hambarung taklala nira nangiring nia, gamelan muni yang tulia asrih saupacara hatatah, akeh punang wong hanonton sesek datar paling gara.
Diceritakan sang raja mengadakan upcara pernikahan putrinya dengan raja putra. Dalam acara itu semua orang datang dengan pakaian yang indah-indah, tak lama kemudian terdengar gamelan berbunyi mengiringi upacara pernikahan sang putri seluruh rakyat menyaksikan sehingga memenuhi alun-alun.
46.   Raja putra haneng untat sareng la putri hing ayun.haneng jempana hing ukiran turtin mapan mas hang rawit. Denendra sing haelar kang nonlon samia gaok, haningalin rupa, radis sringenge kembar. Rame surak wah gedi hametuk cahyane gilang-gumilang rame surak wah gedi, hambareng tanpa rungwa tekang buta hanonton punang buta tinuntunan wiwah wong tulih hika sami sira hadulur sampun prapta hing jero desa
Raja putra dan sang putir ke belakang menuju joki, keduannya berpakaian indah dan berkilau keemasan. Semua orang yang menyakiskan bengong dan takjub melihat raja putra dan sang putir. Keduanya seperti matahari kembar yang bercahaya terang, ramai sorak semua orang tak dihiraukan bunyyi gamelan, orang buta pun meneonton sambil dituntun, semua orang tidak ada yang mau ketinggalan ke tempat itu.


NASKAH PUSPA KARMA
KE EMMPAT
Nulih maring panca niti, munggah miring pepajangan, lur sorga pepajangane, sesek sami hingaturan, pada linggih hatatah, tinikahan kena asruh sampun banda nika ira.
Datang  dalam keratin, terus ketempat pepajangan (juli) pepajang seperti sorga penuh orang yang menyaksikan, semua duduk upacara pernikahan segera dimulai dan sesudah uacara pernikah
Rame surak muwah bedil, hambarung muwah gamelan. Raja putra halon mantuk maring jro kedatian, hinghiyase kencana, munggah maring jinem-marum, tanpandah sorga muliya
Rame orang bersorak-sorai, dan suara bedil, suara gamelanpun menggema, raja putra pelan berjalan menuju pura/wisa (tempat peraduan) yang menjadi hiasan ukiran emas, penuh dengan bau harum, seperti kayak disorga
Hamanggih sangsu putri, anging tanpa cumbu hana, tan kocap aneng edato, kecap aneng jaba samiya linggih hatatah, istri samiya istrinipun, lanang persamiya lanang.




Pupundutan sampul mijil, lumintuk saking jro pura, katur sang katong, muwah para peggawa hika, tekeng kawula pisan-pisan persamiya mangan-nginum, dina latri hasesukan.
Barang-barang makananpun udah keluar dari dalam istana, kemudian menyguhkan kepada raja, para pegwai kerajaan dan rakyat semuanya asik makan dan minum siang malan
Tan pegat rahina-wengi, tigang wengi tigang dina, sami dina daharan mangko, sakehe para ponggawa, wastra kang mulia-mulia, muwah hing kawula hiku, sami sinungan dahar
Ndek pgat jlo klem, telu klm telu jelo, sajeo-jelo pada bedaharan, dait selapuk para ponggawa, pakaian ne bagus-bagus (solah) termasuk para kawula bala, selapukna pada ngipukung
Ring sampun mangkana niki, srinalendra sampun bubar, mantuk maring jro kedaton, tanda mantra humatuka, maring wisma sowing-sowang, wong padedesan wusrawuh hing desane sowing-sowang
Sesudah acara ini (pesta), rajapun pergi (bubar), menuju dalam pura, tanda-mantripun pulang kewismannya masing-masing, terus orang desannya pulang kedesannya masing-masing
Kocap srinaranta, langkung suka-datan sinipin, handowe mantu luhur, ftur perkosa ratu nyakra, sang nata pegat kinanti mantu muwah permaisuri nira, langkung suka nira narpati.
Dikisahkan raja sangat suka mempunyai menantu orang besar, gagah perkasa, dan juga para peramiasurinya sangat suka
Muwah para sanak ira, lawan asih tan nyiwal kapti, kang asih sekalian iku lirang nata dulurnya, muwah pawongan kalih asih kelangkung denira hhamamuji
Juga para saudara-saudara raja, semua suka seperti sukannya raja, dan juga para penggawa, pegawai kerjaan semua suka
Muwah mantra sedaya, agung alit suka-nira tan sinipin, tan open rahina dalu, sesek aneng jro pasebean, lali umahe maring wong – agung. Dening sukane keliwat, luluting raja putra iki.
Dan para mantra semuannya, dari orang-besar kecil semua suka, diceritakan suatu hari, orang berkumpul dipaseban, meninggalkan rumahnya untuk bertemu raja, karena dia sangat suka dengan kehendak raja yang mempunyai menantu raja putra
Ngakna polah-ira, tanda mantra-raja putra kang kawarni, lami sira neng luhur, ayowatara kalih warsa, raja putra datenging ang prabu, prapta ne amba datang  sangat nata, sarwi tumungkuling siti, leq angkun tingkahne sine, raja putra ta criteang, ayowatara kira-kira laekna setahun, lalo mark jok datu, wah datang  terus nyokor-nyembah iya lek datu, sang nata halon nabda, adoh kaki paran kriya nira hiki, amarek datang  ingsun, raja putra embah, inggih kawula marking sang prabu, amba nda asih tuan, dening lami neng riki, datu no enak bebasa.
o…gamaq anakku apa kemelekde, mark datang  eq aku, Raja (Raja Putra) nyokor nyembah lampakna bebasa: ya ampokku marklek raga deside, ku ngendeng asek da, periyakde sengaq wh laek aku lek dirku.
Hamba pamit maring tuan, hayun hamba mantuking soriki, tur reke hamba hingutus, hangulatin husada, sira raja sang slantan dowe sunun, hamba nda maring tuan. Usada nira narpati
Kaji tunas pamit, ya pekayunan kaji datang  diriki, kaji tu utus., lalo meta jeri obatna raja sang sian, kaji ngendeng asekda, embe iya sik jari obatna (usada)
Kang suntada datang  tuan, hikmat aneng pucuk malinge hiki, sang nata masem hamuwus, duh kaki anakking wang, kangsung ar genteningsun, noralian saking sira,kang yogya ganteng mamiq.
Kaji tunas lek side, hikmat sik arak lek pucuk malinge, datune kemas matud, “duh…anakku, side kane jari gentik aku jari raja”.
Muwah danjenengan ning wong, kanga rep sun srah sireiki, sang raja hanuhun, matur srinalendra, atur temen kaya sabda sang wulun, apan ambaiki wong dunia, tuan sang prabu hing ngawiati
Dan juga benda panjenengan, benda pusaka, akan kuserahkan padamu. Raja Putra nyembah, lalu berkata apa yang gusti prabu mau, hamba turuti, tapi hamba orang dunia. Gusti prabu orang angkasa.
Kasar mulih gingsir hika, kang luhur jemenengan luhur ugin, sang prabu halon muwas, yen mangkana anak kig wong, paran muwas sun meging sira hiku, angina apan aning wong.
Dan menjadi Raja agung, raja besar disini, raja pelan bersabda kalo begitu bagaimana sikapmu
Muwah Negara sasigar, sun tempuh hinglian keratoning putri, muwah sandar be tumut, kadi paesan kuda, raja putra hanuhun, sarwiya humatur, neda sekarsa tuan, hamba teka hanuti kapti
Dan Negara sasigar ku pertemukan dengan keratin putri dan mana yang kau turut, apakah pekatik jaran, raja putra nyembah sambil berkat: Apa yang menjadi kehendak baginda, hamba turuti.
Sanga nata halon nabda. Duh nank ingsun putri lunga sira hangambil hikmat aneng luhur, hangambil tana santun, katur datenging sangnata
Raja bersabda wahai anakku putri pergilah ambil hikmat itu yang ada dipuncak malinge, segera raja putri pergi mengambil tidak lama kemudian diberikan kepada raja.
Agunge hikmat punika, lir kamiri mujur catur warna neki, ireng hana dadu, hana kuning hana petak, hanulilah binuka hikmat puniku, denira srinaranata, hadan sang prabu haglis
Besar yang namannya hikmat itu, warnanya berkilau-kilau ada cahaya hitam, ada hijau muda ada kuning, ada putih. Ketika dibuka itu oleh sang prabu dan sang prabu segera
Manjing aken saksana, kang keratin nira sang putri maring jro hikmat hiku, muwah pawongan sedaya, miyung kekayaan telas datan kantun, malih negare sasigar, pinasti nora nan kari.



Wong tulak wisma pisan, muwah darbene menak tanona kari, manjing jro hikmat hiku ring sakasana mangkana, kinutupan hikmat puniku sinungan raja putra hikmat dera nerpati



Raja putra nembah hanampanim hikmat tana sari, nulih binuntelan asruh, maring kuluk ira, raja muwah maring permaisuri, tan nuhun atur pamit
Raja putra nyembah, mengambil hikmat tidak lama kemudian, segera mengemasinya kedalam kuluk (gandek), lalu raja putra nyembah da pamit kepada sang prabu juga para permaisuri
Muwah hing raja juwita, ingkang nembah raja putra pamit, lingira sang prabu, duh nyawa anakking wang, lang lunga dena becik aneng-enun, aja sira wiladarwa, nora nana hambayanin
Dan juga kepada istrinya raja juwita, nyembah raja putra pamit, raja bersabda wahai anakku pergilah dengan baik dan jangan lupa –dan jangan lupa suka terburu-buru
Raja putra hangsung salam, hangarasuka suku ne kalih, sampuning-mangkana iku, mijil sang raja putra, prapta jawi nulih ngadek tana santun, lilidi nira dan pecutan, yata rawuh mrak gelis
Raja putra terus memberi salam, kemudian mengisi uang suku-suku sesudah itu, keluar raja putra, sesudah diluar terus berhenti sebentar,kemudian dia pecutan lilidi, kemudian datanglah burung merak
Serawuh hira hingkaa, raja putra halinggih hingigir neki, mrak kencana nuliya asruh, nerbang maring sorika, saking glis lampah ira tana santun, wus prapta hing madwa nira, raja putra tumurun hagalis.
Sedatangnya disana, raja putra terus duduk digigir (punggung), segera burung merak terbang ke bawah, karena cepat terbang, maka udah tiba dipertengahan bumi dan tempat malige ini.